„Portret Doriana Graya” – klasyka w nowym świetle

Literatura klasyczna ma niezwykłą moc uniwersalności, aby inspirować i poddawać refleksjom ciągle to nowe pokolenia. Fantastyczną propozycją na rozpoczęcie swojej przygody w świecie klasyki jest słynny już „Portret Doriana Graya” autorstwa Oscara Wilde’a. Będzie to dodatkowa gratka dla fanów lekko gotyckich i mrocznych powieści, wiecznych filozofów, kwestionujących problemy moralne i społeczne a także wielbicieli tematyki fantasy. Powieść ta do dziś szokuje, a jej przesłania i morały znajdują odzwierciedlenie także i we współczesnej rzeczywistości.  

Kilka słów o autorze  

Oscar Wilde (1854-1900) uważany jest za jednego z najbardziej błyskotliwych, ale też kontrowersyjnych autorów swoich czasów. Urodził się w Dublinie i tam też rozpoczął swoją edukację, a konkretnie w Trinity College w latach 1871-1874. Był synem znanego chirurga sir Williama Wilde’a. Jego matka była poetką prowadzącą jeden z najważniejszych salonów literackich. Oscar Wilde zasłynął jako dramatopisarz, powieściopisarz i eseista, ale to właśnie „Portret Doriana Graya” (The Picture of Dorian Gray, 1890), przyniósł mu największą sławę, ale też i spore kontrowersje z powodu śmiałego w tamtym okresie podejścia do tematów moralnych oraz obyczajowych. Później w swojej karierze publikował komedie satyryczne. W 1895 roku został aresztowany za swój jawny homoseksualizm, który wtedy był nielegalny w Wielkiej Brytanii. Skazano go na 2 lata ciężkich robót w więzieniu, po czym wyemigrował do Francji, gdzie zmarł w wieku 46 lat.  

Krótko o fabule 

„Portret Doriana Graya” to opowieść o młodym, pięknym mężczyźnie, który staje się obiektem fascynacji malarza Basila Hallwarda. Basil tworzy portret Doriana, a jego dzieło okazuje się być wyjątkowo udane, jeśli nie najlepsze w jego karierze malarskiej. Basil dzieli się swoją fascynacją modelem z przyjacielem, Lordem Wottonem, który również pragnie go poznać, co dochodzi do skutku niedługo później. Zafascynowany Dorian Gray widząc obraz wypowiada życzenie, aby nigdy się nie starzeć i aby móc na zawsze pozostać tak pięknym  i młodym jak na tym dziele. Życzenie okazuje się mieć swoje konsekwencje i od tej chwili, każdy zły i niemoralny czyn popełniony przez Doriana nie jest widoczny nigdzie indziej, niżeli na obrazie… 

Dualizm ludzkiej natury 

„Portret Doriana Graya” to przede wszystkim analiza motywu dualizmu ludzkiej natury. Dorian Gray, piękny i młody mężczyzna, prowadzi tak naprawdę podwójne życie. Na zewnątrz ciągle nieskazitelny, przystojny i atrakcyjny, za to portret – powoli staje się jego najmroczniejszym sekretem. Autor ukazuje nam w ten sposób, jak zewnętrzne piękno może kryć wewnętrzne zepsucie. We współczesnym świecie i dobie social mediów, ten temat jest niekiedy niezwykle prawdziwy. Dzisiaj, zaobserwować możemy takowy dualizm w postaci naszej tożsamości cyfrowej, a tej rzeczywistej oraz pewien kult wyglądu, który promują media społecznościowe. Często dzieje się to kosztem autentyczności i utraty prawdziwego „ja”. Ludzie ciągle kreują coraz to bardziej wyidealizowane wersje siebie online, które niekiedy bardzo odbiegają od ich rzeczywistej osobowości. Dochodzi nam do tego dylemat pomiędzy etyką a hedonizmem, pojawiający się w postaci kultu konsumpcjonizmu.  

Hedonizm i jego konsekwencje 

Hedonizm, czyli maksymalizacja przyjemności i unikanie bólu, zdaje się być główną filozofią Doriana Graya, którą adaptuje do swojego życia pod wpływem nowego przyjaciela, Lorda Wottona. Wilde próbuje ukazać czytelnikowi, jakie tego typu ciągły styl życia może mieć konsekwencje. Dorian Gray, skupiony tylko i wyłącznie na własnych pragnieniach nie zważa na sytuacje, w których rani i niszczy ludzi wokół siebie. Autor w ten sposób stara się ostrzec nas jako czytelników przed zachłyśnięciem się takowym niekontrolowanym hedonizmem.  

Współcześnie, takie konsekwencje widać we wspomnianym wcześniej promowaniu konsumpcjonizmu, czy też zależności od natychmiastowej gratyfikacji. Ludzie dzisiaj wciąż szukają przyjemności „na już”, poprzez ciągłe interakcje w mediach społecznościowych, szybkie randki na platformach takich jak Tinder, czy kupowania rzeczy od zaraz,  z możliwością zapłacenia po jakimś czasie. Podobnie jak w przypadku Doriana, ciągłe dążenie do hedonizmu i unikania bólu może paradoksalnie prowadzić do uczucia pustki,  a nawet powodować problemy w kontekście zdrowia psychicznego.  

Adaptacja filmowa 

„Portret Doriana Graya” doczekał się aż dwudziestu pięciu adaptacji filmowych, z których jedną z najbardziej znanych jest film z 2009 roku w reżyserii Olivera Parkera, z Benem Barnesem w roli tytułowej. Klasyfikuje się go jako horror/film fantasy. Film ten stara się oddawać mroczny klimat powieści Wilde’a, ale wprowadza w nim swoje własne ramy interpretacyjne oraz wizualne. 

W adaptacji z 2009 roku, twórcy skupili się na wizualnym aspekcie moralnego upadku Doriana, podkreślając kontrast między jego zewnętrznym pięknem a wewnętrzną zgnilizną. Twórcy ukazują zło w sposób bardzo dosłowny, przedstawiając na portrecie plamy krwi, czy dodając nawet wampirze kły. Film wprowadza również nowe wątki, jak ten z katowania małego Doriana przez jego dziadka, czy zmiana miejsca poznania się Doriana i Lorda Henry’ego.  

Tak więc mimo faktu, że „Portret Doriana Graya” został napisany już ponad sto lat temu, przesłanie i wnioski wynikające z powieści, można uznać za jak najbardziej aktualne. Jest to  z tego względu powieść godna polecenia, dla każdego, kto szuka nowej klasyki do pochłonięcia nawet w jeden wieczór. Oscar Wilde, ukazując dualizm ludzkiej natury  
i konsekwencje hedonizmu, pokazuje, jak ludzkie lęki, pragnienia i słabości często pozostają niezmienne, a jedynie modyfikują swoją postać w zależności od epoki.