Czy można uzyskać receptę na tabletki antykoncepcyjne w ramach zdalnej konsultacji lekarskiej?

Tabletki antykoncepcyjne dzielą się na tabletki jednoskładnikowe, zawierające wyłącznie progesteron oraz tabletki dwuskładnikowe, zawierające estrogen i progesteron [1]. Jeśli kobieta zażywa tabletki antykoncepcyjne zgodnie z zaleceniami lekarza, zapobiegają one ciąży nawet w 99% przypadków [1, 2]. Czy receptę na antykoncepcję można uzyskać zdalnie, bez wychodzenia z domu? Odpowiadamy na to pytanie. 

Tabletki antykoncepcyjne – kiedy są wskazane? 

Większość kobiet przyjmuje tabletki antykoncepcyjne w celu zapobiegania ciąży. Zawarte w pigułkach hormony zapobiegają owulacji, a do tego [1, 2]: 

• modyfikują śluz szyjki macicy tak, aby uniemożliwić przedostanie się plemników do macicy i komórki jajowej, 
• utrudniają implantację zarodka w wyściółce macicy. 

Jeśli tabletki antykoncepcyjne są stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza, zapobiegają one ciąży nawet w 99% przypadków [1, 2].   

Tabletki antykoncepcyjne stosuje się także z przyczyn innych niż zapobieganie ciąży. Lekarz może je przepisać w leczeniu [1]: 

• endometriozy; 
• mięśniaków; 
• zaburzeń związanych z miesiączką (np. nieregularne miesiączki lub trudny do zniesienia ból menstruacyjny). 

Warto wiedzieć: Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych estrogenowo-progesteronowych może zmniejszać ryzyko raka endometrium, raka jelita grubego i raka jajnika [3, 5] , w tym ostatnim przypadku nawet o 27% [1]. Z drugiej jednak strony, doustne środki antykoncepcyjne mogą zwiększać ryzyko raka piersi i raka szyjki macicy [3-5]. 

Tabletki antykoncepcyjne – czy można je kupić w aptece bez recepty? 

W Polsce tabletki antykoncepcyjne są dostępne wyłącznie na receptę. Posiadanie ważnej recepty wystawionej przez lekarza jest konieczne, ponieważ każdy rodzaj antykoncepcji powinien zostać dopasowany do zdrowia oraz potrzeb pacjentki. W szczególności ważne jest, czy kobieta nie ma przeciwwskazań medycznych do stosowania tego typu preparatów. 

Tabletki antykoncepcyjne – kiedy są przeciwwskazane? 

Przed rozpoczęciem stosowania tabletek antykoncepcyjnych należy sprawdzić, czy pacjentka nie ma ku temu przeciwwskazań medycznych. Przeciwwskazaniem do stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych może być np. [1, 2, 6, 7]: 

• choroba niedokrwienna serca; 
• choroba zastawek serca;
• choroby wątroby: gruczolak wątrobowokomórkowy, marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy; 
• cukrzyca ze zmianami naczyniowymi;
• długotrwałe unieruchomienie (np. wskutek urazu);
• migreny z aurą;
• niekontrolowane nadciśnienie tętnicze lub leczone, ale wysokie nadciśnienie;
• podejrzenie lub stwierdzona ciąża;
• rak endometrium; 
• rak piersi;
• rak trzonu macicy; 
• stosowanie niektórych leków przeciwpadaczkowych.

Tabletki antykoncepcyjne nie są wskazane również u kobiet [1, 6]: w wieku powyżej 35 lat, z historią żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, po udarze mózgu, palących papierosy, po przebytych operacjach bariatrycznych (wykonywanych w celu leczenia otyłości) oraz z mutacjami trombogennymi (np. odpowiedzialnymi za trombofilię wrodzoną). Przed rozpoczęciem stosowania doustnych środków antykoncepcji należy zawsze skonsultować się z lekarzem. 

Tabletki antykoncepcyjne – czy receptę można uzyskać bez wychodzenia z domu? 

Jeśli pacjentka wcześniej stosowała antykoncepcję, receptę na tabletki antykoncepcyjne można uzyskać bez wychodzenia z domu. Podczas konsultacji zdalnej (np. w formie teleporady lub czatu video) lekarz przeprowadzi z pacjentką wywiad i następnie, gdy uzna to za zasadne, przepisze tabletki antykoncepcyjne online. 

Jeśli kobieta dopiero zaczyna stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, wskazana jest klasyczna wizyta u lekarza ginekologa, aby dopasować daną metodę antykoncepcji do stanu zdrowia pacjentki. Jeśli antykoncepcja hormonalna ma być stosowana po raz pierwszy, zalecane jest wykonanie podstawowych badań. 

Zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczącymi wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej wskazane są [7]: 

• badanie ginekologiczne; 
• badanie podmiotowe, obejmujące wywiad w zakresie występowania zakrzepicy; 
• badanie piersi; 
• cytologia; 
• pomiar ciśnienia krwi;
• USG dopochwowe. 

Dodatkowo warto wykonać także [8, 9]: 

• badania hormonalne;
• badania na krzepliwość krwi;
• badanie poziomu glukozy we krwi;
• badania poziomu lipidów we krwi;
• morfologię krwi obwodowej z rozmazem.

Warto wiedzieć: zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego kobieta, która już stosuje antykoncepcję hormonalną, także powinna regularnie wykonywać badania. Raz na 3 lata wskazana jest cytologia, przynajmniej raz w roku należy także wykonać: badanie ginekologiczne, badanie piersi, pomiar ciśnienia krwi oraz USG dopochwowe [7].

Źródła: 

1. Cooper, D.B., Mahdy, H., Patel, P. (2022). Oral Contraceptive Pills. [online] PubMed. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430882 [Dostęp: 01.07.2024 r.]

2. Cleveland Clinic (2023). Birth Control Pill: Types, Side Effects & Effectiveness. [online] Cleveland Clinic. Available at: https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/3977-birth-control-the-pill [Dostęp: 01.07.2024 r.]

3. Kamani, M., Akgor, U., Gültekin, M. (2022). Review of the literature on combined oral contraceptives and cancer. Ecancermedicalscience 16: 1416.

4. National Cancer Institute (2018). Oral Contraceptives (Birth Control Pills) and Cancer Risk [online] Available at: https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/hormones/oral-contraceptives-fact-sheet#what-is-known-about-the-relationship-between-oral-contraceptive-use-and-cancer [Dostęp: 01.07.2024 r.]

5. Cioroba, T. G., Ciobanu, A. M., et al. (2021). Oral contraceptives use reduces ovarian and endometrial cancer risk. Romanian Journal of Medical Practice 16(3). 

6. Assiri, G.A., Bannan, D.F., Alshehri, G.H., Alshyhani, M., Almatri, W., Mahmoud, M.A. (2022). The Contraindications to Combined Oral Contraceptives among Reproductive-Aged Women in an Obstetrics and Gynaecology Clinic: A Single-Centre Cross-Sectional Study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(3): 1567. 

7. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej (2014). Ginekologia Polska 85: 234-239.

8. Badaniaprenatalne.pl (2024). Badania przy antykoncepcji hormonalne – które warto wykonać? [online] Available at: https://badaniaprenatalne.pl/antykoncepcja/jakie-badania-przy-antykoncepcji-hormonalnej-warto-wykonac [Dostęp: 01.07.2024 r.]9. Badaniaprenatalne.pl (2023). Jakie badania wykonać, zanim zacznę brać tabletki antykoncepcyjne? [online] Available at: https://badaniaprenatalne.pl/antykoncepcja/jakie-badania-przed-przyjmowaniem-tabletek-antykoncepcyjnych-warto-wykonac [Dostęp: 01.07.2024 r.]